Edebiyatını okumayan sanatçılar ülkesi

Edebiyatsız sanat

• Müziğini yaptığı dilin şiirinden, romanından, öyküsünden bihaber olmanın, başka hangi ülkede örneği mevcuttur? Hal böyle olunca herkesin tasarrufuna açık hale geliyor Kürt müziği. Kürt müziğinde Kürtçe edebiyatın varlığı ona zenginlik katacaktır. Salt ‘ajitatif-propagandif’ ve 'folklorik' olmaktan da çıkaracaktır. 

Kürt aydınının üzerine konuşmayı sevdiği konulardan biri 'anadil’ mevzusudur. Haklı olması sebebiyle iyi bir anlatıcı olmaya adaydır.  

Siyasetten sanata kadar her alanda ‘anadil’ kapalı kapıları aralayacak anahtar gibidir. O anahtarı ‘efendi’nin elinde görmeye alıştığı için, çocuk şaşkınlığıyla çevresinin de gördüğüne eşlik etmesini ister. Bu yüzden şahit olmayı da kendisine şahitlik edilmesini de sevecektir. 'Anlatı' ve 'işaret' düğümü çözecek iki mefhumdur. 'Anadil'in edebiyatı ise 'anlatı’yı güçlendirmek için 'işaret' edildiğinde görünmesi istenen 'mağrur’dur. Seslenilmediği müddetçe misafirleri karşılamaya gelmeyen çekingen çocuktur. 

Kürt siyasetinin ve sanatının Kürtçe edebiyatla ilişkisi ‘gelenekçi’dir. Karşıdakini şaşırtmak için uygun zamanda adı art arda dizilecek birkaç yazardan ibarettir müktesebatı. Hafızada birkaç isim ve birkaç kırık dökük dize saklı tutmanın faydası olacaktır! Ne kadar zor şartlarda var olduğunu anlatırken Kürtçe’nin yazarlarıyla gurur duyacaktır aynı zamanda. Okumayacaktır, sadece duyacaktır!

Kürdistan’da ekseriyet sanat ve siyasetle uğraşanlar, Kürtçe edebiyatı 'anadil'in dar sınırlarına çekmiştir. Bu yüzden onu okumak, sınırların aşılmasından sonra yapılacak bir eylem olarak müphem bir zamana ertelenmiştir. Onu okuma isteği, anlatma isteği kadar çekici değildir. 

***

Sanatta özellikle de müzikte Kürtçe piyasası oluştuğu için bir çekim alanıdır. Kürtçe müzik yapanların sayısı azımsanmayacak bir yekuna tekabül ediyor. Son dönemlerde 'folklorik' öğeler taşıyan şarklıların bir trend oluşturduğu su götürmez bir gerçek. Sözlü edebiyat kapsamına giren eserler modern formlarla kendisine müzik piyasasında yer bulabiliyor. Sözlü edebiyat müzikte kendisine alıcı bulmakta zorlanmazken, yazılı edebiyata ilgi çok az. Edebiyattan uzak bir müziğin başarılı ve uzun ömürlü olma şansı pek yoktur. Bu yüzden tüketimi daha kolay olduğundan Kürt müzisyenler edebiyatın sözlü geleneğini tercih ediyorlar. Unutmadan belirtmek gerekir ki sözlü edebiyat dışında ideolojik ve politik saiklerle oluşturulmuş ciddi bir müzik piyasası da var.

Kürtçe müziğin sözlü edebiyat ve ideolojik-politik kalıplar dışında yazılı edebiyatla da ilişkisini güçlendirmesi gerekiyor.  

Bu hususta birkaç soru sormak gerekiyor: Mesela yanıbaşımızda Kürtçe müzikle uğraşanlar ne kadar Kürtçe edebiyatı özellikle şiirini takip ediyor? En son hangi Kürtçe romanı okudu? Hangi Kürtçe dergiyi, kitabı satın aldı? Hangi Kürtçe yazarın eserinden etkilendi?

Müziğini yaptığı dilin, şiirinden, romanından, öyküsünden bihaber olmanın, başka hangi ülkede örneği mevcuttur? Hal böyle olunca herkesin tasarrufuna açık hale geliyor Kürt müziği. Kürt müziğinde Kürtçe edebiyatın varlığı ona zenginlik katacaktır. Salt ‘ajitatif-propagandatif’ ve 'folklorik' olmaktan da çıkaracaktır. Zira edebiyatı müziğiyle buluşturan sanatçılar eserleriyle beğeni de topluyorlar. Özellike genç müzisyenlerin bu konuda bir dinamizm geliştirdiği söylenebilir.

Sadece folklorik ve ideolojik formlarla örülü bir müzik , beslendiği kaynağı zamanla kurutacaktır.

***

Kürdistan’da siyasetçilerin, müzisyenlerin, tiyatrocuların, sinemacıların ‘anadil’lerinde yayımlanan kitaplara  gösterdikleri ilgi, ‘anadil’ konusunda samimiyetlerinin de -söylemeyi çok sevdiğimiz ifadeyle- turnusol kağıdıdır.

Diğer türlü edebiyatı vitrini güzel ve yaldızlı göstersin diye yeri geldiğinde çıkarıp 'efendi'ye sunmak ya da 'efendi'nin edebiyatına dört elle sarılıp ondan daha iyi edebiyatını takip ettiğiyle övünmek, bize sadece ‘haklılık' kazandırır. 'Anadil‘ sınırlarının dışına çıkıp, Kürtçe’nin edebiyatının olduğunu hatırlayıp, takdir etmek yerine okuma zahmetine girelim.

Bu yazı 23 Mart 2016 tarihinde Yeni Özgür Politika gazatesinin kültür sanat eki PolitikART'da yayımlandı.